Research Information System
in: Brain Biochemistry, Doç Dr Fatih Kar - Doç Dr Ceyhan Hacıoğlu, Editor, Nobel Yayınevi, Ankara, pp.313-328, 2023
Geçmişte beyin ve tüm sinir sisteminde gelişimin doğumdan bir süre sonra tamamlandığı ve rejenerasyon yeteneğinin ortadan kalktığı şeklinde bir yaklaşım benimsenmiştir. Ancak son zamanlarda bu anlayış geçerliliğini yitirmeye başlamıştır. Bu yaklaşıma göre, yetişkinlerde yeni nöron üretimi ve rejenerasyonun mümkün olmadığı, beyinde ölen hücrelerin yerine yeni hücrelerin gelmediği öne sürülmüştür. Nöral kök hücre (NKH)'lerin keşfedilmesi ile birlikte bu yaklaşım geçerliliğini yitirmiştir. NKH'ler, Merkezi sinir sistemi (MSS)’inde bulunan kendini yenileyebilen ve oligodendrositler, nöronlar ve astrositlere dönüşebilen pluripotent kök hücre (PKH) türüdür (Şekil 1). NKH’lerin yaralanma veya nörolojik hastalıklardan sonra nöral tamir için büyük bir potansiyele sahip olduğu bilinmektedir. NKH’nin 1990’lı yıllarda keşfinden sonra bu konusunda ki araştırmalar yoğunlaşmıştır. NKH'ler, ilk olarak sıçanların striatumunda, subventriküler bölgede (SVZ) ve memeli embriyosunun ön beyninde neonatal gelişim sırasında keşfedilmiştir. NKH’lerin kaynaklarının belirlenmesi nörolojik araştırmalar ve nörolojik hastalıkların tedavisini anlama noktasında önem arz etmektedir. NKH ile ilgili çalışmaların ve bilginin artması ile nöral kaynaklı hastalıklar ile ilgili pre-klinik çalışmaların kliniğe taşınması mümkün olabilecektir.
Şekil 1. NKH'lerin terapötik potansiyeli. Bu hücreler, nörotrofik faktörler, büyüme faktörleri ve sitokinler gibi yakındaki nöral hücrelerin doğal ortamlarında hasar görmesini önlemede çok önemli bir rol oynayan çözünür faktörleri serbest bırakır. NKH'ler, belirli aşamalar aracılığıyla nöronlara, astrositlere ve oligodendrositlere dönüşme yeteneğine sahiptirler