Yeni Kuşak Hemşirelik Öğrencilerinde Hasta Mahremiyetinin İncelenmesi

Türk F., Topuz İ.

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Öğrencileri Kongresi, Sivas, Turkey, 23 - 25 May 2024, pp.170-172

  • Publication Type: Conference Paper / Full Text
  • City: Sivas
  • Country: Turkey
  • Page Numbers: pp.170-172
  • Kütahya Health Sciences University Affiliated: Yes

Abstract

YENİ KUŞAK HEMŞİRELİK ÖĞRENCİLERİNDE HASTA MAHREMİYETİNİN İNCELENMESİ

Fatma TÜRK1, İbrahim TOPUZ2

1Kütahya Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Hemşirelik Bölümü 1. Sınıf Öğrencisi, Kütahya

 2Kütahya Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, Kütahya

BİLDİRİ ÖZETİ

Mahremiyet; hastaların diğer bireyler tarafından ihlal edilmemesi gereken hem soyut hem de somut ilkeleri içinde bulunduran gizli, özel ile kendine ait alanını ortaya koyan bir kelimedir[1]. Son günlerde sağlık sektöründe yaşanan gelişmelerle birlikte, sağlık kurum ve kuruluşlarında hizmet sunumu sırasında güven, mahremiyet ve saygı gibi kavramlar daha görünür hale gelmeye başlamıştır[2]. Kişinin kendisine ya da bir gruba ait verilere ne kadar ulaşılabileceğini ve diğer bireylerle olan iletişiminin düzeyini kontrol etmesi mahremiyetin sürdürülmesi ile gerçekleşmektedir[3]. Günümüz sağlık alanlarında hasta mahremiyeti büyük önem taşımaktadır. Hasta mahremiyetini korumak sadece etik davranmak değil aynı zamanda ahlaki bir bilinçtir[4].

Kişisel Sağlık Verileri

Kişisel sağlık verileri, 24.11.2017 tarihli 30250 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan, Sağlık Bakanlığı bünyesinde ortaya konan yönetmelikte, “kimliği belirli veya belirlenebilir gerçek kişinin fiziksel ve ruhsal sağlığına ilişkin her türlü bilgi ile kişiye sunulan sağlık hizmeti ile ilgili bilgiler” biçiminde tanımlanmıştır[5]. Kişisel sağlık verisi, bireylerin sağlık hizmeti aldığı süreçte ortaya konan muayene bulgusu, görüntüleme yöntemleri dahil bütün tetkik ve tahlil bulguları, tedavide kullanılan ilaçlar, her türlü tıbbi işlem ve bakım uygulamalarına ilişkin bilgileri kapsamaktadır[6]. Bu bilgiler hasta için önem taşıdığı kadar hemşireler için de büyük önem taşımaktadır çünkü hemşireler hastalarının mahremiyetini önemser ve saygı duyar. Bu alanda hemşirelik öğrencilerine yönelik yapılan bir çalışmanın sonucunda, öğrenci hemşirelerin konuya ilişkin farkındalığının olduğu fakat girişimler esnasında bazı engeller ile karşılaştıkları saptanmıştır[7]. Geleceğin sağlık bakım personeli olacak olan hemşirelik öğrencilerinin birey mahremiyetine duyarlı olması, onların meslek yaşamında profesyonel bir duruş sergilemesi yönünden çok önemlidir. Bu sebeple, hemşirelik öğrencilerine mahremiyete ilişkin beceri kazandırılması hedefiyle birinci sınıftan başlanarak farklı simülasyon yöntemlerinin kullanıldığı senaryolar sunulması ve bunun tüm müfredata yayılmasına gereksinim vardır[7]. Konuya ilişkin olarak hemşirelik öğrencileri ile gerçekleştirilen bir çalışmada öğrenci hemşirelerin hasta mahremiyetine ilişkin eğitim almalarının mahremiyete ilişkin bilinç düzeylerini artırdığı saptanmıştır[8].

Anahtar Kelimeler: Mahremiyet, Öğrenci hemşireler, Etik.

 

1. Giriş

Mahremiyet; bireylerin başkaları tarafından ihlal edilmemesi gereken hem soyut hem de somut değerlerini içinde barındıran özel, gizli ve kendine ait alanını ifade eden bir kavramdır[1].

Mahremiyet bireylerin temel gereksinim hakkıdır[2]. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nde kişilerin özel yaşamına müdahale edilemeyeceği aksi durumda yasal olarak korunma hakkı doğacağı belirtilerek mahremiyet bir insan hakkı olarak kabul edilmiştir[3]. Hastaların bu haklarını koruma sorumluluğunu ise hemşireler üstlenmektedir. Hasta mahremiyetini sağlamak yalnızca etik davranmak değil aynı zamanda ahlaki bir sorumluluktur[4]. Türk Hemşireler Derneği’nin 2009 yılında yayınladığı ulusal raporda etik ilkelerden birinin de mahremiyet ve sır saklama olduğu bildirilmiş ve hemşirelerin, hastaların biyopsikososyal mahremiyetini korumak, hastalara ait bilgilerin gizliliğini sağlamak konusunda sorumlulukları olduğu vurgulanmıştır[5].Bu sorumlulukların yerine getirilmesi hasta ve hemşire arasında güven duygusu sağlar. Güven duygusu sağlandığında ise hem hasta hem de hemşire için bakım süreci daha rahat ve daha kolay geçer. Hasta mahremiyetinin ihlal edilmesi hastaların sağlık hizmetlerine olan memnuniyetinin azalmasına ve onların bağımsızlıklarının kısıtlanmasına, etik problemlerin yaşanmasına ve sağlık çalışanlarının yasal sorunlarla karşılaşmasına neden olmaktadır[6]. Bunların yanı sıra tedavi ve bakımda zorluk ve gecikme, hemşireler ve hasta arasında tartışmalar, hastanın yaşayacağı içsel tedirginlik ve huzursuzluk gibi sorunlarda ortaya çıkabilir.

 

2. Hemşirelik Öğrencilerinin Mahremiyete İlişkin Düşünceleri

Hasta mahremiyeti, sağlık alanında çalışanların bilişsel, fiziksel, psikolojik ve sosyal tüm alanları içerecek şekilde dikkat etmesi gereken bir konudur. Sağlık hizmetleri, bir ekip hizmetidir ve ekipte yer alan tüm çalışanlar, hasta mahremiyetine gerekli özeni göstermelidir[7]. Hasta mahremiyeti, sadece bedensel ya da hasta bilgilerinde mahremiyet olarak görülmemeli, sağlık uygulamalarında mahremiyetin diğer boyutları da ele alınmalıdır[8]. Mesleki uygulama yapmak üzere sağlık hizmeti sunan birimlerde bulunan hemşirelik öğrencileri için de bu konu oldukça önemlidir.

           Öğrencilere yönelik genel olarak hasta haklarını inceleyen çalışmalar içinde hasta     mahremiyeti ile ilgili birkaç sorunun yer aldığı görülmüştür. Aşağıdaki tablo da hemşirelik öğrencilerine iletilen bazı sorular ve alınan cevaplar yer almaktadır.

Metin Kutusu: Tablo 1: Öğrencilerin mahremiyet ile ilgili davranış ve görüşleri

 



Tablo da görüldüğü üzere öğrenci hemşireler henüz göreve başlamadan mahremiyet konusunda hassastırlar. Mahremiyet hasta için hak mıdır sorusuna 182 öğrenci hemşireden 181’inin evet demesi bunu doğrular niteliktedir. Hemşirelik öğrencileri, mahremiyeti sadece önemsemekle kalmıyor aynı zamanda  öğrencilik zamanlarında sağlık kurumlarında bulundukları süreçte buna dikkat de ediyorlar. Bu düşünce ve davranışları onların ileriki meslek hayatlarında hasta mahremiyetine dikkat edecekleri yönünde olumlu bir işarettir. Mahremiyete dikkat edilmesi hemşire-hasta arasında güven duygusunu arttırır. Bunun sonucunda hemşirenin hastaya vereceği bakım hizmeti daha kolay olur. Mahremiyetinin önemsendiğini gören hasta rahat olacağından ona bakım hizmeti verecek olan hemşirenin işi daha kolay bir hale gelir.

Hasta (birey) mahremiyeti multidisipliner, sağlık ekibi işidir. Burada ön plana çıkan sektörler arasında çocuk politikaları ve çocuğu koruma, aile refahı, engellilik, yaşlı bakımı, sağlık, eğitim, barınma ve yerel düzeyde yargı ve politika bulunmaktadır. Avusturalya’da sağlıkla ilişkili yasalarında birincil amaç sağlıkla ilgili veri toplamak iken ikincil amaç doğrudan birincil amaçla ilişkili ancak özellikle ortaya konulan nokta hasta mahremiyetinin bakıma yansıtılmasıdır. Bu çerçevede hasta mahremiyeti aslında bireyin rızasının alınması ile başlamaktadır[9]. Kaliteli sağlık bakımının sağlanması bireylerin mahremiyetine ait bilgilerin konsültasyon durumunda sağlık ekibi ile paylaşılmasını içeriyorken üçüncü taraf/kişilerle paylaşılmasını uygun bulmamaktadır. Kanıta dayalı bakım, multidisipliner ekiple bireylerin özerkliğine ve mahremiyetine önem verilmesiyle entegre bakıma dönüşebilmektedir[10].   

 

3. Sonuç ve Tartışma

Yapılan bazı çalışmalar sonucunda hemşirelik öğrencilerine hasta mahremiyeti ile ilgili 1. Sınıftan itibaren dersler verilmesi onların bu farkındalığa daha çabuk erişmelerine ve mesleki hayatlarında hasta mahremiyetine daha duyarlı olmalarına katkı sağlamıştır. Hasta mahremiyetinin hasta bakımına yansıtılması etkili ve kanıta dayalı hemşirelik bakımın sunulmasına olanak tanımaktadır.

Kaynaklar:

[1]. Alan, S., & Erbay, H. (2011). Tıp etiği açısından ambulans hizmetlerinde hasta mahremiyeti. Akademik Acil Tıp Dergisi, 33, 33-38.

[2]. Erickson, J. I., & Millar, S. (2005). Caring for patients while respecting their privacy: Renewing our commitment. OJIN: The Online Journal of Issues in Nursing, 10, 1.

[3]. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu. (1948). İnsan hakları evrensel bildirgesi. 08.04.2020 tarihinde, http://www.unicankara.org.tr/doc_pdf/h_rigths_turkce.pdf adresinden erişildi.

[4]. Çetinalp, H. (2020). Hasta mahremiyeti. 03.04.2020 tarihinde, https://www.ism.gov.tr/hastahaklari/makale/hastamahremiyeti/ adresinden erişildi.

[5]. T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (2016). Hasta mahremiyetine saygı gösterilmesi konulu genelge (2016-10). (Tarih:15/07/2016, Sayı: 54567092). 08.04.2020 tarihinde, https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/4283,hasta-mahremiyetine-saygi-gosterilmesi-2016-10pdf.pdf?0 adresinden erişildi.

[6].     Dülger, V. (2015). Sağlık hukukunda kişisel verilerin korunması ve hasta mahremiyeti. İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, 43-80.

[7].    Hakeri, H. (2020). Tıp Hukuku. 19. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, p.41.

[8].    Özata, M., & Özer, K. (2017). Investigation of the attitudes of health care staff about patient privacy. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 20(1), 1-21.

[9]. Eastwood, J., & Maitland-Scott, I. (2020). Patient privacy and integrated care: The multidisciplinary health care team. International Journal of Integrated Care, 20(4), 13.

[10]. Paterson, M., & Mulligan, E. (2003). Disclosing health information breaches of confidence, privacy and the notion of the “treating team”. Journal of Law and Medicine, 10(4), 460–469.