19. ULUSAL HALK SAĞLIĞI KONGRESİ, Antalya, Turkey, 15 - 19 March 2017, pp.400-401
Giriş ve Amaç: İyi eğitilerek hazırlanmış bir acil sağlık sistemi afetlere etkin yanıtın en önemli bileşenlerinden biridir. Afetlerde, ilgili personelin yetersiz öğrenim ve eğitime sahip olması, afet tıbbı planlarının, işlemlerinin ve protokollerinin iyi anlaşılamaması, beceri yetersizliği ve tecrübe eksikliği tıbbi yanıtı güçleştiren ve tekrarlayan birçok soruna yol açmaktadır. Bu yönüyle değerlendirildiğinde; afetlerin her evresinde görev alacak personelin eğitilmesi gerekmektedir. Ancak afet tıbbı eğitimi açısından dünyada ve ülkemizde durum pek iç açıcı değildir. Afet tıbbı eğitimi standart değildir ve kapsamlı bir müfredatı yoktur. Sağlık çalışanlarının bu alandaki bilgi ve becerilerinin artırılması ve eğitim programlarının standardize edilmesi için afet tıbbı eğitimlerinin ve etkinliğinin araştırılması gerekmektedir. Bu gereksinimden yola çıkılarak çalışmamızda sağlık personelinin bilgi düzeyi ve afet tıbbı ile ilgili aldıkları eğitimlerin bilgi düzeylerine etkisini belirlemek amaçlanmıştır. Gereç ve
Yöntem: Çalışmamız kesitsel tipte bir araştırmadır. Araştırmanın evrenini Çanakkale ilinde bulunan 112 acil sağlık hizmetleri istasyonlarında çalışan 328 kişi oluşturmaktadır. Örneklem hesabına gidilmeden evrenin tamamına ulaşılması hedeflenmiştir. Veriler 01 Ekim – 20 Aralık 2014 tarihleri arasında araştırmacılar tarafından oluşturulan sosyodemografik özellikleri, afet tıbbı bilgi düzeyi ve etkileyen faktörleri sorgulayan 34 soruluk anket ile toplanmıştır. Çalışmamızın bağımlı değişkeni afet tıbbı ile ilgili bilgi düzeyleridir. Bilgi düzeyini saptamaya yönelik sorulan sorular Uluslar Arası Afet Tıbbı Derneği’nin (ISDM) Afet Tıbbı Eğitim Müfredatı’nda yer alan “Tıbbi Bakım” ve “Afet Yönetimi” konuları esas alınarak hazırlanmıştır. Her soru dört şıklı, çoktan seçmeli ve eşit puan (4 puan) değerindedir. Değerlendirme toplam 100 puan üzerinden yapılmıştır. Yaş, cinsiyet, meslek, afet tıbbı ile ilgili eğitim alma durumları, afette görev alma durumu ve sayısı, afetler ile ilgili tatbikatlara katılım durumları ve sayısı çalışmamızın bağımsız değişkenleridir. Analizlerde SPSS 11.0 paket programı kullanılmıştır. “Kruskal Wallis, Mann Whitney U Testi, Ki kare Testi kullanılmıştır. Lineer regresyon analizi için yaş, cinsiyet, meslek, AYAY(Acil Yardım ve Afet Yönetimi) lisans eğitimi alma durumu, afet tıbbı ile ilgili ilave eğitim alma durumu, afette görev alma durumu ve afetler ile ilgili tatbikatlara katılım durumunu içeren model oluşturulmuştur. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir. Pamukkale Üniversitesi Etik Kurul Değerlendirme Komisyonu’ndan ve Çanakkale İl Sağlık Müdürlüğü’nden çalışmanın yapılması için gerekli izinler alınmıştır. Bulgular: Ulaşabilirlik oranımız %79,2’dir. Araştırmaya katılan 260 personelin yaş ortalaması 27,6±8,5 yıldır, %56,9’u kadındır. Genel afet tıbbı bilgi düzeyi ortanca değeri 72 puandır. Tıbbi bakım konuları arasında en çok doğru yanıtlanan konu “anesteziyoloji ve resüsitasyon” (%51,9), en az doğru yanıtlanan konu da “cerrahi ve travmatoloji” (%19,6) konusudur. Afet Yönetimi konuları arasında en çok doğru yanıtlanan konu“koordinasyon/ haberleşme/ komuta” (%84,6), en az doğru yanıtlanan konu da “Triaj” (%40,0) konusudur. Çalışmaya katılanlar arasında 24 yaş ve altı personelin afet tıbbı bilgi düzeyleri (76 puan) en yüksektir. Yaş ilerledikçe puan ortancaları düşmektedir. Yaş grupları arasındaki bu fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p= 0,000). Erkek personel ile kadın personelin bilgi düzeyleri birbirine yakındır (70-72 puan) istatistiksel olarak fark saptanmamıştır (p= 0,997). Diğer sağlık personeline göre ATT (Acil Tıp Teknisyeni) ve AABT’ lerinin (Ambulans ve Acil Bakım Teknikeri) afet tıbbı bilgi düzeyi daha yüksek saptanmış olup, istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p= 0,000). Çalışmaya katılanlar arasında afet tıbbı ile ilgili herhangi bir eğitim alanların bilgi düzeylerinin (76 puan) herhangi bir eğitim almayanlara (60 puan) göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Bu fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p< 0,001). Afette görev alan katılımcıların afet tıbbı bilgi düzeyleri (74 puan), afette görev almayan kişilerin bilgi düzeylerine göre (68 puan) daha yüksek bulunmuştur (p<0,001). Yapılan regresyon analizinde personelin mesleği, afet tatbikatına katılma deneyimi, aldıkları AYAY lisans eğitimi ve ilave eğitimler afet tıbbı bilgi düzeylerini etkileyen bağımsız faktörler olarak saptanmıştır. Sonuç ve Öneriler: Personelin 100 üzerinden 72 ortanca puan düzeyleri genel afet tıbbı bilgi düzeyleri yeterli gibi görünmekle birlikte başta eğitim olmak üzere bazı faktörlerle yakın ilişki göstermektedir. Bilgi düzeyi üzerinde en etkili eğitim yönteminin AYAY lisans eğitimi olduğu görülmüş olmakla birlikte diğer ilave eğitimlerin de etkili olduğu belirlenmiştir. Bunun yanı sıra personelin mesleğinin ve afet tatbikatına katılma deneyiminin de bilgi düzeyi üzerine etkili olduğu görülmüştür. Bu bağlamda 112 acil sağlık hizmetleri personeli afet tıbbı ile ilgili, mümkünse lisans düzeyindeki AYAY eğitimini, değilse afet tıbbı ile ilgili diğer eğitimleri almalıdır. Aldığı eğitimlere ilave olarak, düzenli aralıklarla yapılacak afet tatbikatları ile personelin bilgi düzeyi desteklenmelidir.