1. Uluslararası 2. Ulusal Halk Sağlığı Hemşireliği Kongresi, Ankara, Turkey, 23 - 26 April 2018, no.1, pp.283-284
Amaç: Yoksulluk, “Bireylerin yaşamlarında sosyal ve kültürel yönden eksik kalmalarının yanında, yaşamlarını devam ettirebilmeleri için ihtiyaç duydukları beslenme, barınma gibi temel gereksinimlerini de karşılayamadıkları bir durum” olarak tanımlanmaktadır (1). DSÖ 21 yüzyıl herkes için sağlık hedeflerinde yoksullukla yaşamını sürdüren bireylerin oranının önemli derecede azaltılması gerektiğini bildirmiş ve bu kişilerin de sağlıkta hakkaniyet kapsamında, sağlık hizmetlerinden faydalanma konusunda aynı konumda olmaları gerektiğini vurgulamıştır (2). Sağlık bakımı hizmetlerinin vazgeçilmez bir üyesi olan hemşireler sağlıklı/hasta bireyi holistik bir çerçevede değerlendirerek insanın politiko-ekonomik boyutuna giren yoksulluğun sağlık üzerindeki etkilerini bilmelidir. Dünyadaki herkesin insan onuruna yakışır bir şekilde yaşamaya hakkı vardır. Bu yüzden gelir durumlarına bakılmaksızın tüm bireylerin eşit koşullarda sağlık bakımı hizmetlerine erişebilmeleri gerekir (3). Hemşireler mesleki eğitimleri boyunca kazandıkları ‘’herkesin sağlıklı ortamlarda yaşama hakkının olması’’ ve ‘’herkese eşit sağlık hizmeti’’ anlayışıyla, yoksul bireylerin sağlık ve diğer alanlarda yaşadıkları olumsuz deneyimleri tekrar yaşamalarının önüne geçebilecek girişimlerde bulunabilmelidir (4). Bu derleme, yoksulluğun sağlık üzerindeki etkilerini incelemek için yapılmış çalışmaları sistematik olarak incelemek amacıyla yapılmıştır.
Gereç-Yöntem: Çalışmanın evrenini, Ocak 2010-Mart 2018 tarihleri arasında Cochrane, Cinahl, Pubmed, Science Direct, Google Akademik, Ulakbim ve Dergipark veri tabanları taranarak ulaşılan 10411 makale oluşturmuştur. Yapılan incelemede, hemşire (nurse), yoksul (poor), yoksulluk (poverty), sağlık (health) ve evsizler (homeless) anahtar kelimeleri kullanılarak 2010-2018 yılları arasında yayınlanmış, yayın dili Türkçe veya İngilizce olan ve tam metnine ulaşılabilen 9 makale seçilmiştir.
Çalışmaya dahil edilme kriterleri:
1. Tam metnine ulaşılabilen araştırma makalesi olması,
2. Çalışmaların 2010-2018 tarihleri arasında yayınlanmış olması,
3. Yayın dilinin Türkçe ya da İngilizce olması,
4. Örneklemin, ulusal, uluslararası ya da bölgesel kapsayıcılığı olması
Bulgular:
• Çalışmaların 4’ünde evsizliğin en önemli nedenlerinden birinin yoksulluk olduğu belirlenmiştir. Bu kapsamda yoksulluk ve evsizlik iç içe kavramlardır. • Çalışmaların tamamında yoksulluğun, bireylerin sağlıklarını olumsuz etkilediği saptanmıştır.
• Yoksul/evsiz bireylerin, yoksul/evsiz olmayanlara oranla daha fazla bulaşıcı ve bulaşıcı olmayan hastalık geçirdikleri saptanmıştır.
• İncelenen çalışmaların 3’ünde yoksul/evsiz bireylerin büyük çoğunluğu sağlık hizmetlerine erişimde ve koruyucu sağlık hizmetlerinden yararlanma konusunda problem yaşamaktadır.
• Yoksulluk, özellikle kadın ve çocukları daha fazla mağdur etmektedir. Kadınlar, eğitim, sağlık hizmetleri ve karar verme sürecine katılım gibi toplumsal yaşam alanlarındaki hak ve fırsatlara eşitsiz erişim nedeniyle yoksulluğu daha derin yaşamaktadır.
• Yoksulluk çocuklardaki etkisini birçok alanda hissettirmekte fakat en önemlisini sağlık üzerinde göstermektedir.
• Hemşire, yoksulluğun sağlık üzerindeki etkilerini bilmeli, gerektiği sosyal hizmetler, vilayet ve yardım kuruluşlarıyla iletişime geçerek sorunların çözümünde yol gösterebilmeli ve yoksullukla mücadelede kamu politikalarının oluşmasında ve sivil toplum çalışmalarında aktif rol alabilmelidir.
Sonuç: Yoksul bireylerin büyük bir kısmını evsizler, kadınlar ve çocuklar oluşturmaktadır. Bu bireyler sağlık hizmetlerinde erişimde daha fazla sorun yaşamaktadır. Bu nedenle özellikle toplum sağlığı alanında çalışan hemşirelere, yoksul ve evsiz bireylerin belirlenmesi, bu bireylerin sağlık hizmetlerinden yararlanması konusunda teşvik edilmesinde ve sağlık hizmetlerine erişimlerinin sağlanmasında önemli görevler düşmektedir. Özellikle toplum sağlığı alanında çalışan hemşirelerin yoksul bireylerin sağlıklarının korunması ve geliştirilmesinde; eğitim, danışmanlık, liderlik ve bakım verici rollerini yerine getirmeleri önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Evsizler, hemşire, sağlık, yoksul, yoksulluk.